एकाइ–३ः नागरिक चेतना, कर्तव्य र अधिकार
बी.एल.ई. समूह ’क’ प्रश्न नं. ४ को लागि अङ्क –१)
१. नेपालको संविधान २०७२ कहिले
घोषणा भएको थियो? पूरा मिति
लेख्नुहोस्। नेपालको संविधान वि.सं. २०७२ असोज ३ गते जारी (घोषणा) भएको हो [९]।
२. कार्यपालिकाले गर्ने कुनै
दुईओटा कार्यहरू लेख्नुहोस्। सङ्घीय कार्यपालिका (सरकार) ले गर्ने दुई कार्यहरू यस प्रकार छन् [११]:
• देशमा शान्ति सुरक्षा कायम गर्ने।
• देशको वार्षिक बजेट तयार गरी कार्यान्वयन गर्ने।
३. नेपालमा सङ्घीय शासन प्रणाली
किन लागु गरिएको हो? कारण एक
वाक्यमा लेख्नुहोस्। केन्द्रमा
रहेको शक्ति, अधिकार र स्रोतलाई सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहमा बाँडफाँट गर्न नेपालमा
सङ्घीय शासन प्रणाली लागू गरिएको हो [९]।
४. नेपालमा किन सङ्घीय शासन
प्रणालीको आवश्यकता महसुस गरिएको हो? एक वाक्यमा लेख्नुहोस्। जनतालाई आवश्यक सेवाहरू आफू नजिकको सरकारबाट उपलब्ध गराउन र विकासमा जनताको सहभागिता वृद्धि गर्न सङ्घीय शासन प्रणालीको आवश्यकता महसुस गरिएको हो [९]।
५. नेपालको संविधान, २०७२ का कुनै दुई विशेषताहरू लेख्नुहोस्। यस संविधानका दुई विशेषताहरू निम्न छन्:
• यो संविधान संविधान सभाबाट जनताका निर्वाचित प्रतिनिधिहरूले निर्माण गरेका
हुन् [९]।
• यो संविधान समावेशी किसिमको छ, जसले महिला, दलित, आदिवासी लगायतका पिछडिएका वर्गलाई विशेष अवसर प्रदान गरेको छ [११]।
६. नेपालको संविधान २०७२ मा कति
भाग र धाराहरू रहेका छन्? स्रोतहरूमा यस संविधानको भाग ७ मा सङ्घीय सरकार र
भाग ११ मा न्यायपालिका रहेको उल्लेख छ, तर कुल भाग र धाराको सङ्ख्या दिइएको छैन [११]। (स्रोत बाहिरको
जानकारी: नेपालको संविधानमा ३५ भाग, ३०८ धारा र ९ अनुसूची रहेका छन्। यो जानकारी स्वतन्त्र रूपमा पुष्टि गर्नुहोला।)
७. संविधानको परिचय दिनुहोस्। संविधान देशको मूल कानुन हो, जसले राज्य सञ्चालन प्रक्रिया र
शासन व्यवस्था कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने विषयहरू समेटेको हुन्छ [९]।
८. “संविधान सभाबाट निर्माण
गरिएको संविधानमा जनताको अपनत्व हुन्छ।” एक वाक्यमा प्रस्ट पार्नुहोस्। संविधान सभामा सबै जाति, भाषा, धर्म, क्षेत्र र लिङ्गका जनताका निर्वाचित प्रतिनिधिहरूको सहभागिता रहने हुनाले यसरी बनेको संविधानमा जनताको अपनत्व
हुन्छ [९]।
९. नेपालको संविधान संशोधन
प्रक्रिया उल्लेख गर्नुहोस्। संविधान संशोधनका लागि विधेयक सङ्घीय संसद्को दुवै सदन (प्रतिनिधि सभा र
राष्ट्रिय सभा) को कम्तीमा दुई तिहाइ बहुमतद्वारा पारित हुनुपर्छ र त्यसपछि राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण गरेपछि संविधान संशोधन हुन्छ [९]।
१०. सङ्घीय संसद् भनेको के हो? देशको शासन व्यवस्था सुचारु
रूपले सञ्चालन गर्नका लागि आवश्यक पर्ने कानुन निर्माण गर्न गठन गरिएको सभालाई सङ्घीय संसद् भनिन्छ [१०]।
११. सङ्घीय संसद्को दुवै सदनको
नाम लेख्नुहोस्। सङ्घीय संसद्का
दुई सदनहरू प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभा हुन् [१०]।
१२. वर्तमान प्रतिनिधि सभाको
सभामुख को हुनुहुन्छ? तपाईँका स्रोतहरूमा वर्तमान सभामुखको नाम उल्लेख
गरिएको छैन [१२]। (स्रोत बाहिरको जानकारी: वर्तमान प्रतिनिधि सभाको सभामुख देवराज घिमिरे हुनुहुन्छ। यो जानकारी स्वतन्त्र रूपमा पुष्टि
गर्नुहोला।)
१३. वर्तमान प्रतिनिधि सभा र
राष्ट्रिय सभामा कति कति जना सदस्य रहने व्यवस्था छ? प्रतिनिधि सभामा २७५ जना र राष्ट्रिय सभामा ५९ जना सदस्य रहने व्यवस्था छ [१०, ११]।
१४. वर्तमान राष्ट्रिय सभाको
अध्यक्ष को हुनुहुन्छ?
वर्तमान राष्ट्रिय सभाको अध्यक्ष नारायण प्रसाद दाहाल हुनुहुन्छ।
१५. विधेयक भन्नाले के बुझिन्छ?
कानुन निर्माण गर्नका लागि
संसद्मा छलफलका लागि प्रस्तुत गरिने मस्यौदा कानुनलाई विधेयक भनिन्छ ।
१६. नेपालमा कति तहका सरकार छन्? तिनीहरू कुन कुन हुन्? नेपालमा तीन तहका सरकार छन्; ती सङ्घीय सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकार हुन् ।
१७. सरकारको कुन अङ्गले कानुन
कार्यान्वयन गराउँछ?
सरकारको कार्यपालिका (सङ्घीय सरकार) अङ्गले कानुन कार्यान्वयन गराउँछ ।
१८. नेपालका वर्तमान
प्रधानन्यायाधीशको नाम लेख्नुहोस्।
नेपालका वर्तमान प्रधानन्यायाधीश प्रकाशमान सिंह राउत हुनुहुन्छ।
१९. नेपालको कार्यकारिणी अधिकार
कसमा निहित हुन्छ?
नेपालको कार्यकारिणी अधिकार
संविधान र कानुनबमोजिम सङ्घीय सरकार
(मन्त्रिपरिषद्) मा निहित हुन्छ
।
२०. राज्यको कुन अङ्गले कानुन
निर्माण गर्छ?
राज्यको व्यवस्थापिका (सङ्घीय संसद्) अङ्गले कानुन निर्माण गर्छ ।
२१. सङ्घीय सरकार कसको नेतृत्वमा
गठन हुन्छ? सङ्घीय सरकार प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा गठन हुन्छ ।
२२. न्यायपालिका भनेको के हो?
न्यायपालिका राज्यका तीन
अङ्गमध्ये एक महत्त्वपूर्ण अङ्ग हो जसले संविधान र कानुनको व्याख्या गर्छ र कानुन उल्लङ्घन गर्नेलाई सजाय दिन्छ ।
२३. न्यायपालिकालाई संविधानको
संरक्षक भनिन्छ, किन? एक वाक्यमा लेख्नुहोस्।
अन्यायमा परेका व्यक्तिलाई न्याय दिने र संविधान तथा कानुनको रक्षा गर्ने जिम्मेवारी भएकाले न्यायपालिकालाई संविधानको
संरक्षक भनिन्छ [११]।
Post a Comment
Thank you for your comment